Anqola, qərbi Afrika’da yerləşən, zəngin təbii sərvətlərə və qədim mədəniyyətə malik bir ölkədir. Həmçinin, Anqola Afrika’nın ən böyük və ən əhəmiyyətli ölkələrindən biridir. Bu ölkə, Avropanın Portuqaliya müstəmləkəsi olaraq tarixə düşüb, 1975-ci ildə müstəqilliyini qazandı. Müstəqillikdən sonra ölkə uzun müddət müharibə vəziyyətində idi, amma sonrakı illərdə siyasi və iqtisadi inkişafla böyük bir dəyişiklik yaşadı.
Coğrafiya və İqlim:
Anqola, təxminən 1.2 milyon kvadrat kilometr sahəsi ilə Afrikanın səkkizinci ən böyük ölkəsidir. O, qərbdə Atlantik Okeanı ilə sərhədlənir və şimalda Konqo Demokratik Respublikasına, cənubda Namibiyaya, şərqdə isə Zambiya ilə sərhəd təşkil edir. Anqolanın coğrafiyası çox müxtəlifdir; dağlar, meşələr, çöllər və tropik iqlimlər ilə zəngindir. Anqolanın şərqində daha çox tropik meşələr, qərb sahilində isə daha çox yarımsəhra və çöl əraziləri mövcuddur. Bu coğrafi müxtəliflik, ölkənin iqtisadiyyatına və kənd təsərrüfatına birbaşa təsir edir.
Tarixi:
Anqola, qədim dövrlərdən bəri, müxtəlif mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların yaşadığı bir ərazi olmuşdur. Məsələn, 15-ci əsrin əvvəllərində Portuqaliyalılar bu əraziyə gəldilər və 1575-ci ildən sonra ölkə Portuqaliya koloniyası oldu. Kolonial dövr Anqolanın iqtisadiyyatına və cəmiyyətinə böyük təsir göstərdi, xüsusilə də quldarlıq sisteminin tətbiqi və yerli xalqların sıxışdırılması. 20-ci əsrin ortalarında, Anqolada müstəqillik hərəkatları güclənməyə başladı və 1975-ci ildə ölkə Portuqaliyadan müstəqil oldu.
Lakin müstəqillik dövrü, ölkə üçün asan olmamışdır. 1975-ci ildən başlayaraq, Anqola uzun müddət vətəndaş müharibəsi içində idi. Bu müharibə, əsasən, ölkənin siyasi gücünü əldə etmək üçün mübarizə aparan müxtəlif qruplar arasında davam edirdi. Ən mühüm mübarizə, Anqola Vətəndaş Müharibəsi olaraq tanınan, Milli Azadlıq Hərəkatı (MPLA) ilə Milli İstiqlal Hərəkatı (UNITA) arasında olmuşdur. 2002-ci ildə bu müharibə sona çatdı və ölkə uzun müddət davam edən qanlı dövrdən sonra yenidən sabitliyə qovuşdu.
İqtisadiyyat:
Anqola, geniş təbii sərvətlərə sahib olan bir ölkədir. Ən mühüm sərvətləri arasında neft və almazlar yer alır. Anqola, Afrikanın ən iri neft istehsalçılarından biridir və neft ixracatı ölkənin iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir. Anqolada yerləşən almaz yataqları isə dünyadakı ən qiymətli almazların bir qismini təmin edir. Bu təbii resurslar, ölkənin iqtisadiyyatının inkişafına böyük təkan verib, lakin bu inkişaf əhalinin bütün hissələrinə bərabər paylanmamışdır. Məsələn, ölkənin böyük şəhərlərində inkişaf müşahidə olunsa da, kənd ərazilərində hələ də çox sayda insan yoxsulluq içində yaşayır.
Ölkənin iqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı da mühüm yer tutur. Kənd təsərrüfatı məhsulları arasında kafe, kakao, çay və pambıq kimi məhsullar önə çıxır. Lakin, ölkənin iqtisadiyyatında çoxlu asılılıq olduğu üçün iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi hələ də böyük bir çağırışdır.
Sosial və Mədəniyyət:
Anqola, çox etnik və mədəni müxtəlifliyə sahib bir ölkədir. Bu müxtəliflik, ölkənin sosial həyatını və mədəniyyətini zənginləşdirir. Anqolada təxminən 30-dan çox etnik qrup mövcuddur və onların arasında ən böyük qruplar Bakongo, Ovimbundu və Mbundu təşkil edir. Hər bir etnik qrup özünəməxsus dil, adət-ənənələr və mədəniyyətə sahibdir.
Rəsmi dil Portuqalcadır, çünki Anqola Portuqaliyanın keçmiş müstəmləkəsi olub. Lakin, ölkənin müxtəlif bölgələrində yerli dillər də geniş şəkildə danışılır, məsələn, Kimbundu, Kikongo və Umbundu kimi dillər. Anqola mədəniyyəti, zəngin musiqi ənənələri ilə tanınır. Musiqi, rəqs və dram ölkənin gündəlik həyatında mühüm rol oynayır. Kizomba, semba və kuduru kimi rəqs və musiqi janrları, Anqolanın mədəni irsini dünya səviyyəsində tanıtdırıb.
Siyasi Struktur:
Anqola prezidentlik respublikasıdır. Prezident ölkənin başçısıdır və həmçinin dövlətin rəhbəridir. Anqolada siyasi həyat, müstəqillik müharibəsindən sonra yaranan MPLA (Millətçi Xalq Azadlıq Hərəkatı) partiyası tərəfindən dominantdır. Prezidentin seçilməsi və parlament seçkiləri, ölkənin siyasi sabitliyinin və inkişafının təməlini təşkil edir. 2002-ci ildə vətəndaş müharibəsinin sona çatmasından sonra, ölkədə sabitlik əldə edilsə də, hələ də siyasi və sosial problemlər mövcuddur.
Təhsil və Sağlamlıq:
Anqolada təhsil sistemi, əhalinin təhsil səviyyəsini artırmaq və gənclərə daha yaxşı gələcək təmin etmək məqsədilə inkişaf etdirilməkdədir. Lakin, hələ də bir çox kənd ərazilərində təhsil imkanları məhduddur. Sağlamlıq sahəsində də oxşar vəziyyət mövcuddur. Həkimlərin və səhiyyə xidmətlərinin çatışmazlığı bəzi bölgələrdə səhiyyə sisteminin yaxşılaşdırılmasına ehtiyac olduğunu göstərir.
Nəticə:
Anqola, uzun və çətin bir tarixdən keçsə də, indi çoxlu potensiala və zəngin təbii sərvətlərə sahib bir ölkədir. Ölkə, müharibədən sonra sabitlik və inkişaf əldə etməyi bacarsa da, hələ də bir çox sosial və iqtisadi problemlərlə mübarizə aparır. Gələcəkdə, bu problemlərin həlli və iqtisadiyyatın diversifikasiyası, Anqolanın daha da inkişaf etməsinə və dünya səhnəsindəki yerini möhkəmləndirməsinə imkan verə bilər.
