Cibuti (Fransızca: Djibouti) Şərqi Afrikada yerləşən kiçik bir dövlətdir. O, həm coğrafi, həm də strateji baxımdan mühüm bir əhəmiyyətə sahibdir. Cibuti, Afrikanın Qırmızı Dəniz sahilində yerləşir və Aden körfəzindəki açıq dənizə çıxışı ilə ticarət və gəmiçilik üçün çox önəmli bir yer tutur. Ölkə, həmçinin Yaxın Şərqə və Şərqi Afrika ölkələrinə yaxınlığı ilə ticarət yollarının kəsişməsindədir. Cibutinin tarixində, coğrafiyasındakı strateji əhəmiyyəti və beynəlxalq əlaqələri böyük rol oynayır.
Coğrafiya:
Cibuti, Afrika qitəsinin cənub-qərbində yerləşir və qonşuları Əfqanıstan, Efiopiya və Eritreya ilə sərhədləri vardır. Ölkənin ərazisi kiçikdir, təxminən 23,200 kvadrat kilometr sahəni əhatə edir. Bu, onu dünya üzrə ən kiçik 185-ci ölkə edir. Lakin ölkənin coğrafiyası son dərəcə strateji əhəmiyyətə malikdir, çünki Cibuti, Qırmızı Dənizin girişində yerləşir və mühim ticarət marşrutlarını idarə edən bir nöqtədədir.
Cibutinin çoxu çöl və dağlıq ərazilərdən ibarətdir. Ölkə, quru və isti iqlimi ilə tanınır, əksər hissəsində yağıntı azdır və havalar çox isti olur. Cibutinin ən məşhur təbii xüsusiyyətlərindən biri də dünyanın ən aşağı yerlərindən biri olan Dabus Gölü (Göl 155 metr dəniz səviyyəsindən aşağıdır). Ölkənin ən yüksək nöqtəsi isə Monta Rasi adlı dağdır.
Tarix:
Cibuti, uzun bir tarixə malik olan bir ərazidir. İlk insanlar bu ərazidə 10,000 il əvvəl yaşamağa başlamışdır. Arxeoloji tapıntılar, bu torpaqların erkən dövrlərdə mübadilə və ticarət yollarının kəsişdiyi bir yer olduğunu göstərir. Cibuti, qədim dövrlərdə Misir və Əksum Krallığı kimi güclü mədəniyyətlərin təsiri altında olmuşdur.
İslamın yayılması ilə, bu ərazi ərəb ölkələri ilə yaxın ticarət əlaqələrinə başlamış və X əsrdə Cibuti və ətraf bölgə, həmçinin bu regionun ticarət mərkəzlərindən birinə çevrildi. 19-cu əsrdə Fransızlar bu bölgəyə maraq göstərdilər və 1888-ci ildə, Fransızlar Cibuti sahilindəki ələ keçirdikləri torpaqlarda “Fransız Somali” adlı protektorat qurdu. Bu dövrdə Cibuti, kolonial idarəetmə altında iqtisadiyyatını inkişaf etdirdi və strateji mövqeyindən faydalandı.
Cibuti 1977-ci ildə müstəqilliyini əldə etdi. Bununla yanaşı, müstəqillik əldə edildikdən sonra da ölkədə bir sıra daxili çətinliklər və siyasi gərginliklər meydana gəldi. Cibuti, 1991-ci ildən sonra müharibə və qarşıdurmalarla üzləşdi, lakin zamanla stabilizasiya prosesi keçirdi və ölkə iqtisadi baxımdan inkişaf etməyə başladı.
Siyasi Struktur:
Cibuti, çoxpartiyalı prezidentlik respublikasıdır. Prezident dövlətin başçısıdır və həmçinin ölkənin baş naziri kimi fəaliyyət göstərir. Prezidentin seçilməsi beş ildən bir keçirilir. Cibuti parlamenti, bir kamera ilə təmsil olunur və “Milli Məclis” adlanır. Bu parlament, dövlətin qanunvericilik işlərini həyata keçirir.
Cibutidə, əhalinin əksəriyyəti Ərəb və Somalilərə mənsubdur. Ölkənin rəsmi dili ərəb və fransız dilləridir, çünki Cibuti bir zamanlar Fransanın koloniyası olub. Əhali, əsasən islam dininə mənsubdur və bu, ölkənin mədəniyyətində və sosial həyatında mühüm rol oynayır.
Cibuti, ümumilikdə siyasi baxımdan sabit bir ölkə olaraq qalmışdır, lakin bəzi siyasi təhlilçilər ölkədəki hakimiyyəti və müxalifət partiyalarının məhdud fəaliyyətini vurğulayırlar.
İqtisadiyyat:
Cibuti, çox kiçik bir iqtisadiyyata sahib olmasına baxmayaraq, strateji mövqeyindən dolayı beynəlxalq ticarətə mühüm töhfələr verir. Ölkə, ticarət yollarının kəsişməsində yerləşdiyi üçün dəniz nəqliyyatı və yük daşımaları üzrə böyük önəm kəsb edir. Cibuti Limanı, Afrika, Yaxın Şərq və Asiya arasında ticarətin ən mühüm keçid nöqtələrindən biridir.
Ölkənin iqtisadiyyatının əsasını xidmət sektoru təşkil edir. Cibuti, həmçinin beynəlxalq bazarlara dəniz yolu ilə qida, alüminium və digər məhsulların ixracını həyata keçirir. Bu səbəbdən Cibuti, dünya iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır və əhəmiyyətli bir ticarət mərkəzi hesab olunur.
Bununla yanaşı, Cibuti, turizm və maliyyə xidmətləri sahələrində də potensiala malikdir. Lakin əhalinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur, lakin çətin hava şəraiti və su resurslarının məhdudluğu səbəbindən bu sahə çox da inkişaf etməmişdir.
Ölkə, xarici investisiyalara və beynəlxalq yardım mənbələrinə də ehtiyac duyur. Buna görə də Cibuti, böyük beynəlxalq şirkətlər və ölkələr tərəfindən müxtəlif iqtisadi yardımlar və investisiyalar alır.
Təhsil və Sağlamlıq:
Cibuti təhsil sistemi inkişaf etməkdədir, lakin hələ də bəzi çətinliklərlə üzləşir. Təhsil pulsuz və məcburidir, lakin bəzi bölgələrdə infrastruktur çatışmazlığı müşahidə edilir. Təhsil, Fransız dilində verilir və məktəblər əsasən dövlət nəzarətindədir.
Cibuti səhiyyə sahəsində də müəyyən irəliləyişlər əldə edib. Dövlət səhiyyə xidmətləri təmin edir və xüsusi klinikalar da fəaliyyət göstərir. Lakin, ölkədə həkim çatışmazlığı və bəzi səhiyyə xidmətlərinin keyfiyyəti ilə bağlı problemlər mövcuddur. Əhalinin bir hissəsi, sağlamlıq xidmətlərinə çatmaqda çətinlik çəkir, xüsusən kənd yerlərində bu problemlər daha nəzərə çarpır.
Mədəniyyət:
Cibutinin mədəniyyəti çox zəngin və müxtəlifdir. Əhali əsasən Ərəb və Somali köklərinə malikdir və bu da ölkənin mədəniyyətindəki müxtəlifliyi əks etdirir. Musiqi, rəqs və poeziya, Cibutinin ənənəvi həyatında mühüm yer tutur.
Cibuti, həm də turizm sahəsində inkişaf etməkdədir. Ölkə, gözəl çimərliklərə və təbii abidələrə sahibdir. Şəhər həyatında, Fransız və ərəb mədəniyyətləri arasında birləşən bir mədəniyyət mövcuddur. Yüksək səviyyəli qonaqpərvərlik, Cibuti xalqının ən güclü cəhətlərindəndir.
Nəticə:
Cibuti, kiçik bir ölkə olmasına baxmayaraq, həm coğrafi, həm də strateji baxımdan çox əhəmiyyətli bir yer tutur. Ticarət yollarının kəsişməsində yerləşməsi, beynəlxalq ticarətdə böyük rol oynamağa imkan verir. Siyasi və iqtisadi inkişaf baxımından sabit olsa da, bəzi sosial problemlərlə üzləşir. Cibuti, təhsil, səhiyyə və infrastruktur sahələrindəki inkişafı ilə gələcəkdə daha da böyüməyə və inkişaf etməyə potensiala malikdir.
