Eritreya Şərqi Afrikada yerləşən və qitənin ən yeni müstəqil ölkələrindən biri olan bir dövlətdir. Eritreya, həm coğrafi, həm də tarixi baxımdan çox zəngin bir ölkədir və həmçinin Afrika qitəsinin mərkəzi ilə Asiya arasında bir keçid nöqtəsi olan strateji mövqeyə malikdir. Bu yazıda, Eritreyanın coğrafiyası, tarixi, siyasəti, iqtisadiyyatı və mədəniyyəti haqqında geniş məlumat verəcəyik.
Coğrafiya:
Eritreya, Şərqi Afrikada yerləşir və Sudan, Efiopiya və Cibuti ilə quru sərhədlərinə malikdir. Eritreyanın sahil xətti isə Qırmızı dəniz boyunca uzanır, bu da onu ticarət üçün strateji əhəmiyyətli edir. Ölkənin ərazisi 117,600 kvadrat kilometrdir və burası çox müxtəlif coğrafi şəraitə sahibdir: yüksək dağlar, geniş çöllər və Qırmızı dəniz sahilinin tropik iqlimi ilə qarışmışdır. Eritreya, əsasən dağlıq ərazilərdən ibarət olsa da, sahil bölgəsində düzənliklər və bataqlıqlar da mövcuddur. Ölkə iqlim baxımından quru və yarı-quru iqlimə malikdir, xüsusilə dağlıq ərazilərdə temperatur və hava şəraiti dəyişkəndir.
Tarix:
Eritreya tarixi boyunca müxtəlif imperiyalar və kolonial güclər tərəfindən idarə olunmuşdur. Efiopiya və Ərəb dünyası ilə əlaqələri qədim dövrlərə gedib çıxır. 16-cı əsrdə, Eritreya ərazisi Əbdalilər (Ərəb) tərəfindən idarə olunmağa başlanmışdı. 19-cu əsrdə, İtaliya bu əraziləri müstəmləkə olaraq almış və Eritreya, İtaliya Şərqi Afrikası adı altında birləşdirilmişdir.
Eritreya 1941-ci ildən sonra, II Dünya Müharibəsindən sonra İtaliya tərəfindən tərk edilmişdir. 1952-ci ildən etibarən, Eritreya, Efiopiya ilə birləşdirilərək tək bir dövlət halına gətirilmişdir. Lakin, bu birləşmə Eritreya xalqı üçün qeyri-bərabər hüquqların yaranmasına və müstəmləkə dövrünün bənzər təzyiqlərinin davam etməsinə səbəb olmuşdur.
1960-cı illərdə, Eritreya müstəqilliyi üçün mübarizəyə başlamışdır. Bu mübarizə, uzun və qanlı bir müharibəyə çevrildi və 30 ildən çox davam etdi. Eritreya müstəqilliyini 1991-ci ildə əldə etdi. Lakin, müstəqillikdən sonra da, bu ölkə hələ də əhəmiyyətli daxili və xarici siyasi problemlərlə qarşılaşmağa davam etmişdir.
Siyasət:
Eritreya, müstəqillik qazandıqdan sonra çox partiyalı bir sistem qurmadı. Hazırda ölkə, İsaias Afwerkinin prezidentliyində olan təkpartiyalı bir rejimlə idarə olunur. Eritreya Xalqının İnqilabi Demokratiya Partiyası (PFDJ) hakimiyyətdədir və ölkənin siyasətini formalaşdırır. Prezident Afwerki, 1993-cü ildən bəri vəzifəsindədir və uzun müddət müxtəlif müxalifət qruplarını və siyasi azadlıqları sıxışdırmışdır.
Eritreya, siyasi məhbuslara qarşı sərt yanaşma, məhkəmə müstəqilliyinin olmaması və jurnalistlərin təqibi ilə tanınır. Siyasi müxaliflərə qarşı repressiyalar və insan haqları pozuntuları, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən tənqid edilir. Ayrıca, 1998-2000-ci illərdə, Eritreya ilə Efiopiya arasında baş vermiş sərhəd müharibəsi ölkənin siyasi və iqtisadi vəziyyətinə ciddi təsir göstərmişdir. Bu müharibə, böyük itkilərə və regionda siyasi gərginliyə səbəb olmuşdur.
İqtisadiyyat:
Eritreya iqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı və təbii resursların rolu böyükdür. Ölkənin iqtisadiyyatı, böyük ölçüdə az sayda təbii resurslardan asılıdır. Eritreya, qızıl, mangan və gümüş kimi qiymətli metalların istehsalı ilə tanınır. Bununla yanaşı, kənd təsərrüfatı məhsulları, o cümlədən düyü, buğda, kartof və pambıq da əhəmiyyətli yer tutur.
Ölkənin iqtisadiyyatı əhəmiyyətli dərəcədə dövlətin nəzarətindədir və qeyri-rəsmi sektor, xüsusən də kiçik və orta sahibkarlıq sahəsində ciddi inkişaf edə bilmir. Neft və qaz sahələri hələ də inkişaf mərhələsindədir və çox sayda iqtisadi çətinliklər, xüsusilə beynəlxalq ticarət və investisiya ilə əlaqəli məhdudiyyətlər, ölkənin iqtisadiyyatını zəiflədir.
Mədəniyyət:
Eritreya mədəniyyəti çoxlu etnik qrupların və dini inancın təsiri altında formalaşmışdır. Ölkənin əsas etnik qrupları Tigrinya, Tigre və Saho xalqlarıdır. Eritreyada həm Xristian, həm də Müsəlman icmaları mövcuddur. Ən çox yayılmış dinlər Xristianlıq (Xalxdeyi) və İslamdır. Bu müxtəliflik, mədəni müxtəlifliyi və ölkənin ənənəvi həyat tərzini əks etdirir.
Eritreyada incəsənət, musiqi və rəqs çox önəmlidir. Eritreya xalq musiqisi və rəqsləri adətən yerli və ənənəvi elementlərlə zəngindir. Eritreya, həmçinin zəngin yazılı ədəbiyyat ənənələrinə sahibdir. Yerli rəssamlar, heykəltəraşlar və sənətkarlar da öz əsərləri ilə dünyada tanınmışdır.
Təhsil və Səhiyyə:
Eritreyada təhsil və səhiyyə sahəsində ciddi çatışmazlıqlar mövcuddur. Təhsil pulsuz olsa da, ölkənin infrastrukturu və resursları məhdud olduğu üçün təhsil sistemi və səhiyyə xidmətləri hələ də inkişaf etməyib. Qeyri-kafi səhiyyə infrastrukturu və məhdud tibbi xidmətlər, ölkədə səhiyyə sahəsindəki əsas problemlərdir.
Nəticə:
Eritreya, Afrika qitəsinin zəngin təbii ehtiyatlara sahib olan və strateji mövqeyə malik bir ölkəsidir. Lakin, siyasi qeyri-sabitlik, iqtisadi çətinliklər və insan haqları problemləri bu ölkənin inkişafını əngəlləyir. Ölkənin gələcək inkişafı, müvafiq siyasi islahatların keçirilməsi və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi ilə əlaqədardır. Eritreya, həm öz xalqı, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün daha ədalətli və inkişaf etmiş bir gələcək qurmağa çalışır.
