Nepal — Cənubi Asiyanın dağlıq bir ölkəsidir, Himalay dağlarının cənub ətəyində yerləşir. Nepal, zəngin mədəniyyəti, təbii gözəllikləri və dini əhəmiyyətləri ilə tanınan bir dövlətdir. Bu ölkə həm də dünyanın ən yüksək dağının — Everestin yerləşdiyi ölkədir. Nepal, həmçinin çox qədim tarixə malikdir və hər il çoxsaylı turistləri özünə cəlb edir.
Coğrafiya və İqlim
Nepal, təxminən 147,516 kvadrat kilometr sahəsi ilə Asiyanın ən kiçik ölkələrindən biridir, lakin təbii və coğrafi zənginliyi onu çox xüsusi edir. Ölkə üç əsas coğrafi zonaya bölünür:
- Təpəlik bölgə (Terai): Cənubda yerləşən bu ərazi Hindistanla sərhəddi təşkil edir. Burada tropik iqlim hakimdir və çoxlu kənd təsərrüfatı sahələri vardır.
- Dağlıq bölgə: Bu, ölkənin mərkəzi hissəsini təşkil edir və dağların yüksək ərazilərini əhatə edir. Himalay dağları bu bölgəyə daxildir və ölkənin ən yüksək zirvələrini burada tapa bilərsiniz.
- Himalay zonasının yüksək əraziləri: Burada yer alan yüksək dağlar, dünyanın ən yüksək dağları ilə tanınır, o cümlədən Mount Everest (8,848 metr), dünyanın ən yüksək dağıdır.
Nepalın iqlimi çox müxtəlifdir. Cənubda tropik, mərkəzdə mülayim dağ iqlimi, şimalda isə soyuq dağlıq iqlim mövcuddur. Yüksək dağlıq bölgələrdə qışlar soyuq və qar yağışı ilə keçər, aşağı bölgələrdə isə daha isti və rütubətli yaylar olur.
Tarix
Nepalın tarixi çox qədimdir. İlk dəfə eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə insanlar bu bölgədə məskunlaşmış və öz yerli mədəniyyətlərini inkişaf etdirmişlər. Nepal, Köhnə Krallıqlar dövründə çoxsaylı dövlətlərə bölünmüşdür, ən məşhurları Malla Krallığı və Gorkha Krallığı idi.
Nepal, uzun illər boyunca Hindistan, Çin və digər ölkələrlə ticarət əlaqələrini güclü şəkildə saxlamışdır. Əslində, Nepal, Asiyanın əsas ticarət yollarından biri olan Silk Road (İpək Yolu) üzərində yerləşirdi. 15-ci əsrdə Malla Krallığının hökmranlığı altında Nepal çoxsaylı sənət əsərləri, memarlıq və təhsil sahələrində inkişaf etmişdir.
Nepalın siyasi tarixi də çox mürəkkəbdir. 19-cu əsrdə Nepal, Gorkha Krallığının birləşməsi ilə daha mərkəzləşdirilmiş bir dövlət halına gəldi və bu zaman ölkə Hindistana qarşı müstəqil siyasət yürütməyə başladı. 1950-ci illərdə ölkədə monarxiya rejimi quruldu və Nepal 1990-cı ildə öz konstitusiyasını qəbul edərək demokratiyaya doğru ilk addımlarını atdı.
2008-ci ildə Nepal, monarxiyanı ləğv edərək respublika oldu və dünyadakı ilk Hindüist respublika olaraq tarixə keçdi. Monarxiyanın sonuncu kralı Gyanendra Bir Bikram Shah Dev idi. Bu dəyişiklikdən sonra Nepalın siyasi həyatında böyük dəyişikliklər baş verdi və ölkə yeni bir demokratik dövrə qədəm qoydu.
Siyasi Struktur və İdarəetmə
Nepal, federal demokratik respublikadır. 2015-ci ildən etibarən ölkədə Yeni Konstitusiya qüvvəyə mindi, bu isə ölkənin siyasi strukturunun yenilənməsini təmin etdi. Nepalda Prezident başçıdır, amma ən yüksək güc dövlət başçısı olaraq seçilən Nazir-Prezidentə aiddir. Parlament iki palatalıdır: Yuxarı Palata (Rastriya Sabha) və Aşağı Palata (Pratinidhi Sabha).
Nepalda çox sayda siyasi partiya mövcuddur, lakin əsas siyasi partiyalar arasında Nepal Kommunist Partiyası (NCP), Nepal Xalq Partiyası və Nepal Demokratik Partiyası kimi qurumlar mövcuddur. Bu partiyalar arasında davamlı olaraq siyasi rəqabətlər və dəyişikliklər müşahidə olunur.
İqtisadiyyat
Nepalın iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatına, turizmə və əl işlərinə əsaslanır. Kənd təsərrüfatı ölkənin ümumi daxili məhsulunun (ÜDM) təxminən 35%-ni təşkil edir. Əsas kənd təsərrüfatı məhsulları arasında düyü, qarğıdalı, buğda, kartof, şəkər çuğunduru, tərəvəzlər və meyvələr yer alır. Bu məhsullar həm daxili tələbatı qarşılamaq, həm də ixrac etmək üçün yetişdirilir.
Turizm sektoru da Nepal üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nepal, Himalaya dağları ilə məşhur olduğu üçün dağcılıq, trekking və təbiət turizmi ilə bağlı çox sayda turist cəlb edir. Everestə tırmanış etmək, Annapurna və Langtang bölgələrində trekking etmək, Nepalın ən tanınmış turistik fəaliyyətləridir. Lakin, bu sahə Nepalın iqtisadiyyatına fayda gətirmək üçün ciddi şəkildə tənzimlənir və çoxsaylı beynəlxalq turizm kompaniyaları ilə əməkdaşlıq edilir.
Nepal həmçinin hidroenergetika sahəsində böyük potensiala malikdir. Çox sayda çay və çay hövzəsi mövcuddur ki, bu da böyük elektrik enerjisi istehsalına imkan yaradır. Lakin, iqtisadi inkişaf üçün əlverişli infrastruktur hələ də mövcud deyil.
Mədəniyyət və Sosial Həyat
Nepal, çox zəngin bir mədəniyyətə sahibdir və bu mədəniyyətin əsasını Hindizm və Buddizm təşkil edir. Nepal, həm Hindistandan, həm də Çin təsirindən yaranmış mədəniyyətləri birləşdirən bir ölkədir. Ölkədəki ən tanınmış dini yerlər arasında Lumbini — Buddanın doğum yeri, Pashupatinath — Hindularda müqəddəs sayılan Shiva məbədi və Swayambhunath — digər adı ilə Monkey Temple (Ağlayan Məbəd) yer alır.
Nepalın ən məşhur mədəni tədbirlərindən biri Dashain bayramıdır. Bu, Hindistandakı Diwali bayramına bənzər bir şənlikdir və ölkənin ən böyük dini bayramlarından biridir. Bu zaman əhali həm dini mərasimlər, həm də ailə yığıncaqları keçirir.
Təhsil sahəsi Nepalda yaxşı inkişaf etmişdir. Lakin, təhsil hələ də hər kəs üçün əlçatan deyil, xüsusilə kənd yerlərində. Əksər təhsil müəssisələri və universitetlər Kathmandu şəhərində yerləşir, amma son illərdə ölkənin müxtəlif bölgələrində təhsil imkanlarının artırılması üçün böyük təşəbbüslər görülür.
Sonuç
Nepal, dünyanın ən gözəl və təbii cəhətdən zəngin ölkələrindən biridir. Himalaya dağlarının ətrafında yerləşən bu ölkə, zəngin mədəniyyəti, qədim tarixi, dini və sosial ənənələri ilə dünyada xüsusi yerə malikdir. Nepalın Everest kimi simvolik dağları, təbiəti və mədəniyyətinin birləşməsi, bu ölkəni ziyarət etməyi arzulayanlar üçün unikal bir təcrübə təqdim edir. Ölkə hələ də inkişaf etməkdə olan bir iqtisadiyyata sahib olsa da, turizm və kənd təsərrüfatı sahələrində artan potensiala sahibdir.
