İrlandiya — qərbi Avropada yerləşən, zəngin tarixi, təbiəti və mədəniyyəti ilə məşhur olan bir ölkədir. İrlandiya Adasının şimal hissəsində Şimali İrlandiya (Böyük Britaniyaya aid) və cənub hissəsində İrlandiya Respublikası yerləşir. İrlandiya Respublikası müstəqil bir ölkədir və Dublin onun paytaxtıdır.
Coğrafiya
İrlandiya, İrlandiya Adasının cənubunda yerləşir və Böyük Britaniya ilə qərbdən üzbəüzdir. Ölkə Atlantik Okeanına yaxın bir ərazidə yerləşir, bu da ona gözəl sahil xətləri və təbii gözəlliklər təqdim edir. İrlandiya adası nisbətən düz bir ölkədir, amma müxtəlif yüksək ərazilər və dağlar mövcuddur. Mourne Dağları, Macgillycuddy’s Reeks və Ben Nevis kimi dağlar ölkənin ən yüksək nöqtələrindəndir.
Ölkə həmçinin çoxsaylı çaylar, göllər və su yollarına malikdir. Shannon Çayı, ölkənin ən uzun çayıdır. Bu çay həmçinin İrlandiyada kənd təsərrüfatı və nəqliyyat üçün əhəmiyyətli bir rol oynayır. Lough Neagh gölü, adada yerləşən ən böyük göldür.
İqlim
İrlandiyanın iqlimi mülayim və nəmli olub, temperaturalı okean iqlimi ilə xarakterizə olunur. Qışlar mülayim, yaylar isə nisbətən sərin olur. Yağışlar və çovğunlar ilin hər dövründə müşahidə edilir. Həmin səbəbdən ölkə boyunca möhkəm bitki örtüyü və yaşıl çəmənliklər mövcuddur, bu da İrlandiyanı “Yaşıl Ada” adlandırmağa səbəb olub.
Tarix
İrlandiyanın tarixi çox qədim və mürəkkəbdir. İrlandiyanın erkən tarixi, Keltlərin ölkəyə gəlməsindən əvvəlki dövrlərə gedib çıxır. Keltlər İrlandiyanı işğal etdikdən sonra, ölkə mədəni və dil baxımından Kelt xalqı ilə daha sıx əlaqələr qurdu. Keltlərin təsiri indi də ölkənin mədəniyyətində, musiqisində və ədəbiyyatında hiss olunur.
Vikinqlər VIII əsrdə İrlandiyaya hücum etmiş və burada şəhərlər qurmuşlar. Təsirlərindən biri Dublin şəhərinin əsasıdır. Sonrakı dövrlərdə İrlandiya, Normandların, İngilislərin və digər xarici qüvvələrin işğalları ilə qarşılaşıb.
İrlandiyanın tarixi baxımından ən əhəmiyyətli hadisələrdən biri 1641-ci ildə baş verən İrlandiya üsyanı və İngilis işğalçılarına qarşı mübarizədir. 1845-1852-ci illərdəki Böyük İrlandiya Famini (kartof aclığı) ölkə əhalisinin böyük hissəsinin ölümünə və miqrasiyasına səbəb olmuşdur. Bu, ölkənin sosial və iqtisadi həyatına ciddi təsir göstərdi.
Müstəqillik və Siyasi Strukturlar
İrlandiya, uzun mübarizələrdən sonra 1922-ci ildə müstəqil bir dövlət oldu. Bu dövr, İngiltərə ilə olan uzun tarixindən və siyasi gərginliklərdən sonra baş verdi. Şimali İrlandiya isə Böyük Britaniyaya tabe qalmağa davam etdi. İrlandiya Respublikası 1949-cu ildən etibarən müstəqil bir ölkə oldu.
İrlandiyanın siyasi sistemi parlamentli respublikadır. Prezident dövlətin başçısıdır, lakin onun səlahiyyətləri daha çox nümayəndəlik xarakteri daşıyır. Həqiqi icra gücü isə Nazir-Prezidentə aiddir. İrlandiya iki palatalı parlamentə malikdir: Dáil Éireann (Aşağı Palata) və Seanad Éireann (Yuxarı Palata).
İqtisadiyyat
İrlandiya iqtisadiyyatı yüksək inkişaf etmiş, açıq bazar iqtisadiyyatına sahib bir dövlətdir. Ölkə əsasən yüksək texnologiya, ticarət və xidmət sektoru üzərində qurulmuşdur. İrlandiya, Avropa İttifaqı (Aİ) ilə sıx iqtisadi əlaqələrə malikdir və Aİ-nin ən inkişaf etmiş iqtisadiyyatlarından birinə sahibdir.
İrlandiya, xüsusilə farmasevtik, tibbi cihazlar, kompüter proqramlaşdırma və avtomobil sənayesi sahələrində güclü bir istehsal bazasına malikdir. Ölkənin başlıca ixrac etdiyi məhsullar arasında elektronika, kemikallar, farmasevtik məhsullar və əkinçilik məhsulları yer alır. Fermalar və kənd təsərrüfatı da iqtisadiyyatın mühüm hissəsini təşkil edir, xüsusilə süd məhsulları, ət və kartof istehsalı ölkənin ən əsas kənd təsərrüfatı sahələridir.
İrlandiya, vergilərdə tətbiq etdiyi aşağı vergi dərəcəsi ilə məşhurdur və bu, onu çoxsaylı beynəlxalq korporasiyalar üçün cəlbedici bir vergi cənnəti halına gətirir. Bunun nəticəsində İrlandiya çoxsaylı beynəlxalq şirkətlərin mərkəzi olaraq fəaliyyət göstərir.
Mədəniyyət
İrlandiya mədəniyyəti, adanın zəngin tarixindən, musiqisindən, ədəbiyyatından və dilindən qaynaqlanır. İrlandiya musiqisi və rəqsləri dünyaca məşhurdur. Celtic musiqisi və step rəqsi ənənələri hələ də ölkənin mədəniyyətində önəmli yer tutur. Bu musiqi tərzi həmçinin dünyanın müxtəlif yerlərində böyük populyarlıq qazanmışdır.
İrlandiya ədəbiyyatı da çox zəngindir. Jonathan Swift, Oscar Wilde, James Joyce və W.B. Yeats kimi məşhur yazıçılar və şairlər İrlandiyanın mədəni irsini zənginləşdiriblər.
İrlandiyanın milli bayramlarından biri olan Saint Patrick’s Day (Saint Patrick Günü) hər il 17 martda qeyd edilir və bu bayramda insanlar göy-qırmızı paltarlar geyinərək marşlar keçirir və ölkənin tarixini və mədəniyyətini qeyd edirlər.
Turizm
İrlandiya, təbii gözəllikləri ilə tanınır. Ölkə çox sayda qədim qalalar, tarixi məbədlər, doğal parklar və yaşıl çəmənliklər ilə zəngindir. Dublin, Galway, Cork, Killarney və Kilkenny kimi şəhərlər turizm üçün ən məşhur yerlərdən bəziləridir. Ring of Kerry, Cliffs of Moher və Giant’s Causeway kimi məşhur təbii landşaftlar isə turistləri cəlb edən ən böyük məkanlardandır.
İrlandiyanın turizm sektoru həmçinin ölkənin tarixini, incəsənətini və mədəniyyətini ziyarət etmək istəyənlər üçün əvəzsizdir.
Sonuç
İrlandiya, zəngin tarixi, mədəniyyəti və təbiəti ilə dünyanın diqqətini çəkən bir ölkədir. Ənənəvi İrlandiya musiqisi və rəqsləri, qədim qalalar və gözəl dağ mənzərələri ilə İrlandiya, həm də inkişaf etmiş iqtisadiyyatı və demokratik siyasi sistemi ilə regional və qlobal səviyyədə əhəmiyyətli bir dövlət olaraq qalır.
